Nieuw-Guinee en de exploratie der | Page 2

van het feit, dat geheel Nederlandsch
Nieuw-Guinee bezuiden de hoogketens van het Centraal Gebergte één
uitgestrekte, op vele plaatsen moerassige vlakte is; en dat vele van de
geëxploreerde rivieren ver van hun mondingen onderling door armen
(antassan) verbonden zijn; men vermoedt zelfs alle. Doorkruisen van
het vlakke oerwoud van Frederik-Hendrik eiland. Panorama's en
vastlegging van bijna den geheele Zuidrand van het Centrale Gebergte,
waaronder de groote sneeuwtop-complexen: Carstensz, Wilhelmina,
Juliana, (Luitenants ter zee Van der Ven en Chaillet). Beklimming van
den Goliath tot ± 3300 M.

Het detachement werd einde 1913 na beëindiging van zijn taak
overgebracht naar den Mamberamo (Pionierbivak) voor de
binnenland-exploratie benoorden het Sneeuwgebergte.
West. Ingesteld begin 1910, opgeheven na uitgevoerde opdracht begin
1914. Basis Kaimana. Het van alle kanten doorkruisen van den
geheelen "Vogelkop", zooals men het schiereiland noemt links van de
lijn Geelvinckbaai-Etnabaai; vergemakkelijkt door den ingesneden
vorm van het land en de menigvuldige Papoeapaden, die het bereiken
van alle punten mogelijk maakten. Het Zuidelijke schiereiland is niet
boven de 800 M. hoog, behalve bij de Wandammenbaai, waar men tot
1200 M. klimt. In het Noordelijke schiereiland echter rijst de 3000 M.
hooge Arfak op met de 1900 M. boven zee liggende Anggimeren. De
grootste rivier van den (Noordelijken) Vogelkop is de recht Noord-Zuid
loopende Kamoendan, die in de Golf van Maccluer uitmondt.
Noord. Aanvang September 1909, ter beschikking van den
Assistent-Resident van Manokwari. Basis Hollandiabivak aan de
Humboldtbaai, na begin 1912 Manokwari. Tevens belast met de
voorloopige maatregelen voor de uitvoering van het
Gouvernementsbesluit van Maart 1910: het vaststellen van een
natuurlijke grens tusschen Nederlandsch en Duitsch Nieuw-Guinee. In
November 1910 kwam het detachement weder beschikbaar voor de
systematische exploratie der Noordkust.
In de "Grensregelingsperiode": exploratie van het Tamibekken, het
Sentanimeer, het Bewani-gebergte (Mokkofiang) en de Keeromrivier.
De laatste werd gevolgd, in de hoop dat zij, zijrivier van de
Kaiserin-Augustarivier, Zuidwaarts buigend, met deze een geschikte
grensrivier vormen zou; doch zij werd verlaten door den Kapitein
Sachse bij het punt Terminus, toen de loop onveranderlijk westelijk
bleek. Deze detachementscommandant opperde toen het vermoeden,
dat de Keeromrivier de oorsprong van den Mamberamo kon zijn.
Belangrijk is ook van dezen tijd de opvaart der Kaiserin-Augusta rivier
door den Luitenant ter zee Rambonnet en daarna door de
Nederlandsch-Duitsche Grensregelingcommissie in 1910-1911 tot nabij
haren oorsprong op ruim 1000 K.M. van de monding.

Na November 1910: exploratie van alle rivieren der Noordkust en van
de delta van den Mamberamo. Exploratie van het Arfak- (3000 M.),
Weijland- (3750 M.), Gauttier- (2000 M.), Bonggo- (1200 M.) en
Cycloopgebergte (2000 M.). Aan den hoogsten top van het
Weijlandgebergte, 3750 M., komen samen de hooge ketens van
Weijland-, Nassau- en Charles-Louis-Gebergte; van dicht hierbij (3250
M.) werden de Geelvinckbaai en de Indische Oceaan gelijktijdig
overzien en kreeg luitenant ter zee Stroeve zijn peilingen tot in den
Afrak, voorwaar een schitterend resultaat!
Het detachement voegde zich in Maart 1914, na beeindiging der
Noordkust-exploratie, bij het reeds in Pionierbivak gelegerde
"Detachement van den Mamberamo", om deel te nemen aan de
exploratie van het Binnenland.

Er bleef nu nog over de Exploratie van het Binnenland benoorden het
sneeuwgebergte. Hier was de Mamberamo de toegangsweg,
Pionierbivak hoofdbivak. Dat deze exploratie zwaar zou worden in
vergelijking met die van Noord, West of Zuid, bleek hieruit, dat geen
Papoeapaden ten dienste stonden als in West Nieuw-Guinee; dat er één
weg was, de groote Mamberamo, doch door sterken stroom en
versnellingen oneindig veel moeilijker te bevaren dan de
vlakte-rivieren der Zuidkust; dat het land één dun bevolkt oerwoud was,
waar men niet te rekenen had op tuinproducten van de bevolking; en
dat de afstanden enorm waren.
Alvorens in de schetsen over die exploratie te schrijven, willen wij nog
kortweg recapituleeren en de geschiedenis van den Mamberamo
aanvullen. Wij noemen dan:
1826. Ontdekking van de monding door Dumont d'Urville.
1884. Eerste opvaart door van Braam Morris, Resident van Ternate,
met de "Havik" tot Havik-eiland.
1900. Idem door de "Camphuijs" (K.P.M.)

1906. Idem door de "Brak" (Gouvernements-Marine) met hetzelfde
resultaat, n.l. niet boven Havikeiland.
1909. Door den Commandant van Hr. Ms. "Edi", den Luitenant ter zee
Rambonnet, werd met het communicatie vaartuig "Pionier" in Juni-Juli
de Mamberamo opgevaren, de versnelling bij Havikeiland zonder
bezwaar genomen en bereikt een punt op korten afstand beneden de
door hem aldus gedoopte "Marine vallen"; met een prauw verder
gegaan door de Marine versnellingen heen en gekomen tot bij de
eveneens door hem gedoopte "Edivallen." Bij de terugvaart afgevaren
per prauw de Aiberam of Weir, linker delta arm van den Mamberamo.
Uit de rapporten van de vier genoemde opvaarten halen wij nog aan:
"Havik", Juli 1884: "Gedurende de terugreis hebben wij geen
malaria-ziekte gehad. Na terugkeer te Ternate echter kregen allen, die
de reis mede hadden gemaakt,--ik meen met uitzondering van 2
personen en er waren in 't geheel 38 personen aan boord,--in meer of
minder mate een