Nieuw-Guinee en de exploratie der

Nieuw-Guinee en de exploratie
der
by J. W. Langeler and L. A.
C. M. Doorman

The Project Gutenberg EBook of Nieuw-Guinee en de exploratie der
"Meervlakte", by J. W. Langeler and L. A. C. M. Doorman This eBook
is for the use of anyone anywhere at no cost and with almost no
restrictions whatsoever. You may copy it, give it away or re-use it
under the terms of the Project Gutenberg License included with this
eBook or online at www.gutenberg.org
Title: Nieuw-Guinee en de exploratie der "Meervlakte" De Aarde en
haar Volken, 1918
Author: J. W. Langeler and L. A. C. M. Doorman
Release Date: December 23, 2006 [EBook #20167]
Language: Dutch
Character set encoding: ISO-8859-1
*** START OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK
NIEUW-GUINEE ***

Produced by Jeroen Hellingman and the Online Distributed
Proofreading Team at http://www.pgdp.net/

Nieuw-Guinee en de exploratie der "Meervlakte." [1]
1913-1915.
door J. W. Langeler en L. A. C. M. Doorman.

Inleiding.
Nieuw-Guinee, een der grootste eilanden van onzen aardbol, 24 × zoo
groot als ons vaderland, werd ontdekt in 1545 door den Spaanschen
reiziger Ynigo Ortiz de Retes. In de oude scheepsjournalen van
Spanjaarden en Portugeezen komt de naam geregeld voor. Het is dan
ook vrij zeker, dat, toen de Hollanders bezit namen van Indië, het
bestaan van Nieuw-Guinee hun niet onbekend was. Spoedig werden
schepen derwaarts gezonden, teneinde te pogen handelsbetrekkingen
aanteknoopen. Deze tochten hadden geen of weinig succes; onze oude
zeevaarders hadden veel te lijden van vijandelijkheden der bevolking
en de scheepsbemanningen werden gedecimeerd door de gevreesde
"Papoesche ziekte." Aangezien er bovendien weinig voordeel te
behalen was, werden deze tochten allengs gestaakt. In de tweede helft
der 18e eeuw is het initiatief tot onderzoekingsreizen geheel in handen
van Franschen en Engelschen en de namen van eenigen onder hen
bleven tot heden aan de geografie van Nieuw-Guinee verbonden als
Kaap d'Urville, Maccluer golf e.d.
In 1828 werd door de Nederlandsche regeering de geheele West-, ZW.-,
en Zuidkust tot 141° OL. verklaard tot haar territoor. Een bestuurszetel
werd gevestigd, Fort du Bus; deze plaats werd in 1836 echter weder
verlaten, daar men niet bestand was tegen het moordend klimaat.
Ondanks dit, breidde onze Regeering in 1880 haar gezag nog verder uit,
ditmaal over de geheele Noordkust tot aan de Humboldtbaai. Wat de
Oostelijke helft betreft, in 1885 verdeelden Duitschland en Engeland
deze in ongeveer gelijke deelen.
Bestuursvestiging in ons gebied had wederom plaats in 1898; toen werd

Manokwari (Menukwari) de hoofdplaats van de afdeeling
Noord-Nieuw-Guinee en Fakfak voor de afdeeling West- en
Zuid-Nieuw-Guinee.
Na 1912 was de indeeling als volgt;
Noord Nieuw-Guinee, met bestuurszetel Manokwari, ressorteerend
onder Ternate.
West Nieuw-Guinee, met hoofdplaats Fakfak.
Zuid Nieuw-Guinee, met Merauke; beide laatste afdeelingen
ressorteerend onder de residentie Amboina.
Tot 1903 was hier betrekkelijk nog zeer weinig van land en volk
bekend. In den loop der tijden slechts hadden de zeevaarders de kusten
vrij behoorlijk in kaart gebracht; aan de zendelingen, die sinds 1855 op
Nieuw-Guinee hun vestigingen hadden, was het te danken, dat eenige
van de onmiddellijk aan zee grenzende streken met hun bevolking meer
nauwkeurig bekend werden.
Nu kwam in 1903 en volgende jaren een groote verandering.
Wetenschappelijke genootschappen in Nederland gingen voor in het
organiseeren van meer systematisch opgezette onderzoekingstochten en
in 1907 volgde de Regeering met de oprichting van de "Militaire
Exploratie-detachementen voor Nieuw-Guinee."
Van de eerstgenoemde, dus particuliere tochten vermelden wij:
1903. Expeditie Wichmann, exploreerende Humboldtbaai en
omgeving.
1904-05. Expeditie tot het betreden der "eeuwige sneeuw", in 1623
door Jan Carstenz het eerst vanaf de Zuidkust gezien. Het doel werd
niet bereikt.
1907. Eerste expeditie Lorentz; bereikte van uit de Noordrivier
(Zuidkust) een hoogte van 2600 M.; bracht belangrijke verzamelingen

mede.
1909-10. Tweede Lorentz expeditie; beklimmen van de helling van den
Wilhelminatop en bereiken der sneeuwgrens op ± 4500 M.
1913. Expeditie Franssen Herderschee; bereikt de kruin van den
Wilhelminatop; zag om de Noord een zwaar bergland van evenwijdige
O.W. loopende ketenen; groote verzamelingen op allerlei gebied.

In 1907 dan werd samengesteld het Militaire Exploratie detachement
voor Zuid Nieuw-Guinee, ter beschikking van het Civiel Bestuur, met
het doel om op stelselmatige wijze het land te karteeren, de bevolking
en de gesteldheid van den bodem te leeren kennen; in 1909 volgde de
oprichting van een overeenkomstig detachement voor Noord-, in 1910
evenzoo voor West Nieuw-Guinee. In 1912 ging de leiding van de
geheele exploratie over in militaire handen en wel directelijk in die van
den Militairen Commandant van Amboina.
De resultaten door deze detachementen verkregen tot in het jaar 1913
waren:
Zuid. Basis Merauke. Verkenning langs de kust; opvaart van alle
rivieren tot den oorsprong, voor zoover uitmondende tusschen Etnabaai
en Bensbach rivier; van deze rivieren is de Digoel (tot ± 700 K.M.
opgevaren) de grootste, daarop volgen de Eilanden- en de Lorentz- of
Noordrivier. Eenige doorsteken van den grooten Digoel naar de
Flyrivier. Vaststelling