Nang Bata Pa Kami | Page 9

bahay mo na basahin ... ¡Ah! Huwag sana, at kung may tutol ka'y sa
ibang araw ka na parito....
Hindi kita itinataboy. Ibig kong umuwi ka na, sapagka't baka hindi ka
magkapanahon sa pag-aaral ng ililisyon mo bukas.
--¡...!
--Itinigil mo ang pag-aaral buhat nang mamatay ang iyong ama at ang
kapatid mong Juan na lamang ang pumapasok sa Sto. Tomas?
Sinayang mo ang panahon; nguni't may katwiran ka, may asawa na si
Enchay ay ¿bakit ka pa magaaral, sa siya lamang ang pinaglalaanan mo
ng iyong karrera?
--¡...!
--Ako raw at hindi si Enchay! Oy, manong matahan ka....
--¡...!
Uuwi kana? Mabuti nga't nang maalaman mo ang laman ng mga liham
na iyan....
--¡...!
--Oo hanggang bukas.

XI
PANGWAKAS
Nang si Manuel ay dumating sa kanyang bahay ay ang pagbubukas sa,
tungkos ng mga liham ang unang ginawa, at matapos basahin lahat ay
nag-buntong hininga at nasabi sa sariling:
"Nahuli ako; nguni't iisa ang ipinahahatid kong liham ay ¿bakit naging
tatlo...?"
Matagal na inisip kung ilan sulat ang naipadala kay Enchay nang sila'y
nag-iibigan; datapwa't hindi maapuhap sa alaala na ang una'y sinundan

pa ng dalawa.
Maging isa man o tatlo na nga, ay nahuli na siya ni Edeng at dahil
dito'y nalungkot ng gayon na lamang.
--"¡Oh ...!" ¡Kahiyahiya kay Edeng!--ang bulong sa sarili--Isinumpa ko
pa naman na liban sa kaniya'y wala na akong inibig at ipinagmatigas ko
pang siya'y hindi nawawalay sa aking gunita ... ¿Ano kaya ang kanyang
palagay sa akin ngayon ...? ¿Isang bulaan? ¿isang sinungaling?
At ang mukha'y tinutop ng dalawang palad na parang may kaharap na
kinahihiyaan.
* * * * *
Ang sulat na ipinahatid ni Manuel kay Enchay ay talagáng iisa nga.
Ang dalawang hindi niya makuro kung saan nagbuhat ay gawa ng isang
binatang taga Batangan na nangingibig kay Edeng.
Isang buwan muna bago nalipat ng bahay sina Manuel, ang binatang
iyon ay lumipat din sa bahay na kapiling ng tinitirahan nina Edeng at
parang nahalinang inakit ng ganda nito sa gawang pag-ibig.
Noo'y nagdadalaga na si Edeng. At nang mahalatang ito at si Manuel
ay waring nagmamahalan, ay nagisip ng daan upang magiit ang
kanyang pagliyag.
Ang pagkakalipat ng bahay nina Manuel ay siyang sinamantala ng
binatang iyon; nakitulong sa paglululan sa karreton ng mga
kasangkapan at dahil dito'y kinagiliwan ni Don José at ni Aling Mirang
na mga magulang ni Manuel.
Nang gabi rin ng araw na iyon at samantalang sina aling Mirang at ang
kanilang mga alila'y naghuhusay ng bahay, si D. José ay kaniyang
kinausap at ibinalita na si Manuel ay malimit na hindi makalisiyon,
kaya't palagi daw na nakakagalitan ng mga guro, at nang sina Edeng ay
patungo sa lalawigan ay sinulsulan si Manuel na lumigaw kay Enchay.

Ang binatang iyon ay nagaaral sa paaralan ng mga Heswitas at nang
dumating ang bakasyon ay umuwi sa Batangan at si Edeng ay
makalawa sa isang lingong pinagsasadya sa bukid.
Sa kanilang mga paguusap ay naino niyang si Manuel ay hindi
nawawalay sa alaala ni Edeng, kaya't gumawa ng lahat ng paraan upang
malimot ang binatang nagtitiis ng hirap sa pagkaulila sa kaniyang
nilalangit.
Nang buksang muli ang mga paaralan ay lumuwas dito sa Maynila at
nang mga araw na yaon ay noon naman tumanggap si Edeng ng
dalawang liham ni Enchay.
Si Manuel at si Enchay ay nagkaibigan nga, datapwa't hindi naglao't
ito'y umibig, sa iba. At nang ikakasal na sa kanyang bagong kasi ay
ipinamanhik sa ating binata na isauli kay Manuel ang isang liham na
kanyang tinanggap; nguni't ang liham na iyon ay hindi dumating sa
kinauukulan.
Nang sina Edeng ay lumuwas dito sa Maynila ay ibinalitang agad ang
paglililo ni Enchay at si Manuel daw ay may bagong nililigawan.
* * * * *
Isang pagkakataon. Ang dating magkakilala'y nagkita sa teatro, at
kinabukasan ay matalastas ng ating binata ang patatakpong iyon sa
dulaan, sapagka't ibinalita ni Edeng.
Ang ating binata'y dalidaling nagpaalam upang ang liham ni Manuel
kay Enchay ay dalhin sa isa niyang kakilala na mahusay humuwad ng
mga titik, upang magpagawa ng dalawa pa, na iba naman ang nilalaman
sa tunay na liham ni Manuel.
At gayon nga ang nangyari.
* * * * *
Nang gabing si Manuel ay umalis sa bahay ni Edeng, na taglay ang

tatlong liham, ang ating dalaga'y nilapitan ng kanyang ina:
--Edeng--ani aling Juana--¿Ano ang pinaguusapan ninyo ni Manuel?
--Wala po--ang tugon ni Edeng.
--¿Wala? ¿Akala mo yata'y hindi ko naaalaman ang dahilan ng
pagparito ni Manuel? Natatalastas ko na siya'y nangingibig sa iyo noon
pang araw at pagiibigan ang iyong pinaguusapan.
--Hindi po nanay. Ang napaguusapan po nami'y ang pagpapatintero,
ang pagtatakip-silim at iba pang laro nang bata pa kami.
--Huwag kang maglihim. Magsabi ka nang totoo kung ibig mong
huwag akong magalit at kung ibig mong mahalin kita ng higit pa sa
rati.
--Totoo