Het Geuldal | Page 4

het eenvoudig kapelletje, als bedehuis voor de
geloovigen; een weinig verder de rotsen met nauw lage holopeningen,
waar in vroeger eeuwen, volgens overlevering, de kaboutermannekens
hebben verblijf gehouden, en overal rondom, zoover het oog reikt
prachtige natuurtafereelen van bosschen en velden van bergen en dalen,
waarin dorpjes, torentjes en nietige huisjes als van een speeldoos.

Nog eene bijzondere merkwaardigheid van het Geuldal zijn de
onderaardsche mergelgroeven te Valkenburg en te Geulhem, door de
bewoners "de berg" genoemd, door den vreemdeling "de grot"
geheeten.
Evenals de St. Pietersberg te Maastricht zijn ook deze grotten gevormd
door een soort van zandsteen "mergel" genoemd, welke steen reeds aan
de Romeinen als goed bouwmateriaal bekend was.

Zij groeven, zooals zij van de oorspronkelijke bewoners hadden geleerd
dien steen uit en wroetten alzoo langzaam dieper en dieper in het
ingewand der aarde.
Het is duidelijk dat, nadat zij eerst een rechte gang van zekere lengte op
die wijze hadden uitgegraven of liever uitgezaagd, zij, om het materiaal
dichter bij de hand te hebben, er weldra op bedacht waren ook
zijgangen te graven; zoo ontstonden die uithollingen, links en rechts, in
verschillende richtingen; waarbij zij natuurlijk steeds, soms in den
vorm van zuilen, maar meestal in dien van stevige muren, genoeg
onaangetast lieten, om gevaar voor instorting te voorkomen.
Nog andere redenen noopten de zagers enkele gedeelten onaangetast te
laten; op enkele plaatsen was de steen vol "graaf" dit is vol kleine
schelpen, 't bewijs, dat eenmaal de zee zich tot deze streken heeft
uitgestrekt; op andere plaatsen vertoonde zich "de herd" dikke
vuursteenen; weer andere steenen waren ziek, kenbaar aan de scheuren
en reten.
Al deze steenen waren voor het bouwen van een huis ongeschikt. Het
voorbeeld, door de oudste bewoners en na hen door de Romeinen
gegeven, werd door de latere volken getrouw nagevolgd en zoo zette
men het werk voort eeuwen en eeuwen; zoo werd er een steenmassa uit
den berg gehaald, van welker grootte men zich geen denkbeeld kan
vormen.
Zoo ging het in den St. Pietersberg bij Maastricht, zoo ging het te
Valkenburg en verder in de richting van Geulhem, waardoor in alle
richtingen als in een spinneweb elkaar kruisende gangen en holen
ontstonden, die zich uren ver uitstrekten en een doolhof vormen, waarin
alleen zij, die van hun jeugd gewoon zijn hier rond te dwalen, den weg
weten te vinden.

Elke bezoeker in de zomermaanden hier in het Limburgsch stedeke
vertoevende, heeft gedwaald door de sombere lange gangen, hetzij
vroolijk opgewonden, zingend en joelend, de veelkleurige lampion in

de hand bij de door de vereenigingen "Het Geuldal" of "Falcobergia"
georganiseerde tochten, hetzij kalm, ernstig volgend den fakkeldrager.
Hij heeft met onverdeelde aandacht gadegeslagen de fraaie artistieke in
de weeke zandsteen uitgehouwen beeldhouwwerken; hij heeft zijne
bewondering geschonken aan de fraaie muurschilderingen en
teekeningen onzer Valkenburgsche jongens; hij heeft met vrome piëteit
den bobbeligen bodem betreden van de eng-kille, door de kale
zandmuren ingesloten ruimte, waar eens diep beproefde vrienden des
Heeren zich vereenigden om hunne gebeden ten Hemel te zenden en in
zijn oog geen spotternij bij het zien van dat primitief, van alle kunst
ontbloot altaar, van die harde steenen banken; geen glimlach, die zich
om zijne lippen plooit bij het lezen van de met zwart krijt bij den
ingang geschreven woorden: "de plaats, waar gij zijt is heilig".
Belangstellend heeft hij den gids gevraagd: wat beteekent dit kerkje in
deze grot? en deze heeft herhaald het eeuwigdurend door de gidsen
gegeven antwoord: "'t was in den tijd der Franschen, toen zijn ze
allemaal in den berg gevlucht".
Meer niet; de reden van deze vlucht, de aanleiding tot het bouwen van
dezen eenvoudigen Godstempel in deze donkere gewelven is hem ten
eenenmale onbekend.
Het zij mij thans vergund de taak van den gids over te nemen door
duidelijke verklaring te geven.
De troepen der Fransche republiek, na de Oostenrijkers in den
bloedigen veldslag van Fleurus den 26sten Juni 1794 verslagen te
hebben, bemachtigden, onder aanvoering van den generaal Kleber,
niettegenstaande een hardnekkige verdediging, den 3den November
1794 de stad Maastricht en reeds het volgend jaar bij het vredesverdrag
met de Bataafsche republiek, waren alle landen aan deze zijde van den
Rijn en hiermede geheel Limburg ingelijfd bij de groote Fransche
Republiek, welke tot leuze voerde: Liberté, Egalité, Fraternité.
De vrijheid beteekende, dat zij hunne gelijken en broeders, over wie
hunne macht zich uitstrekte, ook dwongen te denken zooals zij, te

beminnen, wat zij liefhadden, te haten, waarvoor zij afkeer gevoelden
en, evenals zij, God en Godsdienst te verfoeien. Getrouw aan deze
leuze bepaalden zij in de wet van 19 Fructidor an V (5 Sept. 1795).
Art. 5. Nul ne pourra remplir le ministère d'aucun culte en quelque lieu
que ce puisse être, s'il ne fait préalablement devant l'administration
municipale ou l'adjoint municipal du lieu, où il voudra exercer, une
déclaration