Gwaith Samuel Roberts | Page 7

dwyn fy nghroes mewn galar,
Heb ddim ond gofid ar bob cam,
Gwna fi yn amyneddgar.
Os, fel blodeuyn, gwywo wnaf
Yn nechreu haf fy mywyd;
Cymhwysa f'enaid, drwy Dy ras,
I deyrnas bythol wynfyd.
Os hir fy nhaith, rho im' Dy hedd,
Nes mynd i'r bedd i orffwys;
Ac yna seiniaf gyda'th blant
Dy foliant ym mharadwys.
CWYNION YAMBA, Y GAETHES DDU.
Er bod mewn caethiwed ymhell o fy ngwlad,
'Rwy'n cofio hoff
gartref fy mam a fy nhad,
Y babell, a'r goedwig, yr afon, a'r ddol;

Ond byth ni chaiff Yamba ddychwelyd yn ol.
Dros euraidd ororau ymlwybro wnawn gynt,
Heb ofid, nac angen, yn
llawen fy hynt;
A'm plant o gylch gliniau fy mhriod mwyn cu,
Heb

neb yn fwy boddlon a dedwydd na mi.
Pan unwaith yn gwasgu y bach at fy mron,
A'r lleill wrth fy ymyl yn
cysgi yn llon;
Disgwyliwn fy mhriod, gan sio'n ddi-fraw,
Heb
feddwl fod dychryn na gelyn gerllaw.
Ond pan yn hoff sugno awelon yr hwyr,
Ar unwaith ymdoddai fy
nghalon fel cwyr,--
Gweld haid o ddyn-ladron yn dyfod o'r mor,

Gan guro fy mwthyn nes torri y ddor.
Heb briod, na chyfaill, chwaer, brawd, mam na thad,
I achub y
gweiniaid crynedig rhag brad,
Fe'n llusgwyd, fe'n gwthiwyd, er taered
ein cri,
I ddu-gell y gaeth-long at gannoedd fel ni.
Wrth riddfan i gyfrif munudau'r nos hir,
A threiglo'n ddiorffwys fy
mhen gan ei gur,
Mi gefais fy maban, ar doriad y dydd,
Yn oer ac
yn farw--o'i boenau yn rhydd.
Hoff faban fy mynwes! I'r dyfrllyd oer fedd,
Er gwaetha'r gormeswr,
diangaist mewn hedd:
Cei orffwys yn dawel, ni'th werthir byth mwy,

Ac ni rydd y fflangell na'r gadwyn it' glwy,
Ffodd llawer, fel tithau, o gyrraedd pob aeth;
Ond eto mae'th gu-fam
anwylaf yn gaeth;
Pam rhwystrwyd i Yamba gael huno yn llon,
A'i
sio i orffwys yn mynwes y donn?
Ar ol garw fordaith, a chyrraedd y lan,
A'n didol, a'n gwerthu i fynd i
bob man;
Y brawd bach a rwygid o fynwes ei chwaer,
Er mynych
lesmeirio wrth lefain yn daer.
Y wraig, wrth ymadael, gusanai ei gwr,
A'i llygaid toddedig yn boddi
mewn dwr:
A'r lesg fam a wasgai ei dwyfron--o chwant
Cael
myned i orwedd i'r un bedd a'i phlant.
Hoff geraint ysgarwyd, er cryfed eu bryd
Am weithio, dioddef, a
marw ynghyd;
Y clymau anwylaf a dorrwyd bob un,
A rhwygwyd

llinynau y galon ei hun.
I greulawn ormeswr fy ngwerthu a wnaed,
I gael fy fflangellu o'm
dwyfron i'm traed;
Mae'm llafur yn galed, a minnau yn wan,
Heb
ddefnyn o gysur i'w gael o un man.
Mae'r bwyd roddir imi yn brin ac yn ddrwg,
Mae'r haul yn fy llosgi,
mae popeth mewn gwg:
Dan oer wlith y ddu-nos rhaid cysgu, heb len;

O'r braidd y caf garreg i gynnal fy mhen.
Mewn ing rhaid im' farw, nis gallaf fyw'n hwy,
Mae'r holl gorff yn
glwyfus, a'r galon yn ddwy;
O na chawswn drengu yn mynwes fy
ngwlad,
Fy mhlant a fy mhriod, fy mam a fy nhad.
Wrth farw, fy ngweddi daer olaf a fydd,
I'r caeth o'i gadwynau gael
myned yn rhydd:
Pa Gristion, heb deimlo ei galon mewn aeth,
All
gofio du lafur ei frodyr sy'n gaeth?
O Brydain brydweddol! "Arglwyddes y donn,"
Na ad i un gaeth-long
ymrwygo drwy hon;
Cwyd Faner wen Rhyddid, nes gwawrio y dydd

I'r olaf gael dianc o'i gadwyn yn rhydd.
Y CREULONDEB O FFLANGELLU BENYWOD.
A ysgrifenwyd wrth ddarllen penderfyniad barbaraidd blaenoriaid
dideimlad planfeydd Jamaica, i ddinoethi a fflangellu gwyryfon a
gwragedd.
Pe bae gennyt deimlad, pe byddi tyn Gristion,
Fe wridai dy wyneb, fe
waedai dy galon,
Weld menyw brydweddol wrth gadwyn yn crynnu,

Dan fflangell anifail yn griddfan a gwaedu;
O ystyr, yn dirion, ei gwylder a'i dagrau;
Tafl ymaith y fflangell, a
dryllia'i chadwynau.
Dwys glwyfir, bob ergyd, ei chorff teg tyneraidd,
Ond dyfnach y

clwyfir ei gwylder benywaidd;
Heblaw ei harcholli o'r ddaear i'r
ddwyfron,
Mae'r fflangell mewn ail fodd yn cyrraedd ei chalon;
O ystyr, yn dirion, ei gwylder a'i dagrau;
Tafl ymaith y fflangell, a
dryllia'i chadwynau.
Pan oeddit yn faban hi'th wasgai i'w mynwes,
A breichiau o'th
amgylch, hi'th gadwai yn gynnes;
Rho'i gusan, dan wenu, i'th gadw'n
ddiddanus,
Ac ar ei bron dyner hi'th siai i orffwys:
O ystyr, yn dirion, ei gwylder a'i dagrau;
Tafl ymaith y fflangell, a
dryllia'i chadwynau.
Trywenid ei mynwes gan ingawl ddwys alaeth,
A gwewyr dirboenus,
cyn dyfod yn famaeth:
A chreulawn ei gwasgu mewn cyfyng
amgylchiad,
Sy'n gofyn ymgeledd, tynerwch, a chariad;
O ystyr, yn dirion, ei gwylder a'i dagrau;
Tafl ymaith y fflangell, a
dryllia'i chadwynau.
Dyngarwch a rhinwedd ymgiliant i wylo,
A chrefydd, o hirbell, saif
draw dan och'neidio,--
Gweld gwaedlyd archollion y fflangell
gylymog
Yn gwysau plethedig dan ddwyfron y feichiog;
O ystyr, yn dirion, ei gwylder a'i dagrau;
Tafl ymaith y fflangell, a
diyllia'i chadwynau.
Mae Llywydd y bydoedd yn gweled ei chlwyfau,
Mae'n clywed ei
chwynion, mae'n cyfrif ei dagrau,
Mae'n codi i ddial--clyw'r daran yn
rhuo--
Mae'n gwisgo ei gleddyf, mae bron mynd i daro:
O cryned dy galon! ymostwng mewn dychryn,
Tafl ymaith y fflangell,
a dryllia y gadwyn.
Y FENYW WENIEITHUS.

Ar wyll y nos, dan dywyll lenni'r hwyr,
Pan guddid gwen yr haul dan