De Nederlandse kerken en de joden | Page 9

van de Vergadering stemde met Heering in.
"Het was een uitspraak voor intern gebruik, maar het bleef een
uitspraak", aldus Van Roon.
Ten tweede werd er een motie aangenomen door de Nederlandse
afdeling van de World Alliance for International Friendship through the
Churches:
"De Nederlandse Afdeling van de Wereldbond tot het bevorderen van
een goede verstandhouding tussen de volken door de kerken, bewust
van zijn doel om de vriendschappelijke verhouding tussen de volken te
bevorderen en overtuigd, dat deze ernstig geschaad wordt door de
maatregelen in Duitsland genomen en uitgevoerd tegen de Joden, die
mede verklaard kunnen worden als uiting van rassenhaat, verzoekt het
dagelijks bestuur om zich over deze maatregelen uit te spreken en
verder alles te doen wat in zijn vermogen is om in overeenstemming
met de beginselen van de Wereldbond en zijn doel de spanning en de
ergernis weg te nemen, die door die maatregelen in Nederland en in de

gehele beschaafde wereld zijn gewekt, en om mede te werken tot het
doen ontstaan van die verhouding die volgens het Christelijk geweten
tussen de rassen moet bestaan." [1.26]
Men deed ook mededeling van inhoud en verzending van deze brief aan
de permanente commissie van het Ned. Israëlitisch Kerkgenootschap.
Het verzoek aan het bestuur van de Wereldbond had een positief
resultaat.
<32>
2. HET BEGIN
a. De situatie (mei - oktober 1940)
Nederland werd door de Duitse legers onder de voet gelopen en
capituleerde. Koningin Wilhelmina was met haar gezin gevlucht. De
ministers waren in Londen: een Regering in ballingschap. De
Oostenrijker Arthur Seyss-Inquart werd benoemd tot Rijkscommissaris
over het bezette Nederland. Op 29 mei nam hij het burgerlijke bestuur
over en hield ter gelegenheid daarvan een rede in de Ridderzaal, de
plaats waar de Koningin op Prinsjesdag de Troonrede placht voor te
lezen. De nieuwe gezagsdrager beloofde "het tot nu toe geldende
Nederlandse recht in kracht te laten en het Nederlandse volk geen
vreemde ideologie op te dringen". Een andere uitspraak in zijn rede:
"Wij Duitsers echter, die door dit land gaan met een blik die gescherpt
is door het begrip voor de waarden van de banden des bloeds en de
ontbindingen des bloeds in een volk, verheugen ons over de
Nederlandse mensen. Wij verheugen ons over de kinderen, wensen dat
de jongens hier moedige, krachtige, energieke mannen en de meisjes
gelukkige moeders van grote gezinnen zullen worden. Wij gevoelen
ons heden, en in alle omstandigheden verantwoordelijk voor het goede
bloed, want bloed verplicht ook over uiterlijke feiten en ontbrekend
begrip heen."
In de maand juni werden de overgebleven Engelse troepen geëvacueerd
uit Duinkerken. De val van Parijs werd gevolgd door de capitulatie van

heel Frankrijk. Vanaf 4 juli was alleen luisteren naar de Nederlandse of
Duitse radio toegestaan; in diezelfde maand sprak de Koningin voor de
eerste keer over radio Oranje. Op 7 september vond de eerste grote
Duitse luchtaanval op Londen plaats: de "slag om Engeland" was
begonnen. Eind september werd het drie-mogendheden verdrag
(Duitsland, Italië en Japan) bekendgemaakt. Vanaf 1 oktober moesten
de Nederlanders zich kunnen identificeren. Eind oktober begon de
aanval van Italië op Griekenland.
<34>
22 mei: morgen komen de schoenen op de bon, en binnenkort de textiel,
zegt men, de suiker was al op de bon. 18 juni: ook het brood wordt nu
gedistribueerd, we eten er nu een prakje bij. 14 juli: morgen worden vel
en andere levensmiddelen gedistribueerd. 4 aug.: Het puntenstelsel
voor de textiel zal nu in werking treden; 100 punten per half jaar. Het
eerste kwartaal mogen de mensen 40 punten besteden. Lakenkatoen
kost 10 punten per m2, een knot wol vijf punten. 15 juli: een half pond
boter, vet of margarine in de week. Veel te weinig, maar nu krijgen we
allemaal een eiken botervlootje; dan kan ieder zo dik of zo dun smeren
als hij zelf wil. 16 aug.: Er zijn al lakens, overalls en molton van
kunstvezel. De verkoop van wollen stoffen en van bovenkleding is tot
nader order verboden. 30 aug.: Morgen is de Koningin jarig. We mogen
geen enkel teken van vreugde of van rouw betonen. Ook geen
rouwbanden dragen of in de etalage leggen, (Politieagent) Driessen
kwam dat speciaal zeggen. De boeren mogen zelf niet meer karnen; de
karnen zijn verzegeld. Nu gebruiken ze de wasmachine. 2 sept.:
Gisteren hadden we een dominee die bad "voor degenen die thans over
ons heersen, of ze uit de greep van de leugengeest verlost mogen
worden". 25 sept.: De zeep kwam kortgeleden op de bon, en nu ook het
vlees. 2 okt.: De foto's van het Koninklijk huis zijn bij de
boekhandelaars en het postkantoor in beslag genomen. 6 okt.: We zijn
in afwachting wat er boven ons hoofd hangt: Mussert of
zelfbeschikking.
De eerste anti-joodse maatregel was de uitsluiting van Joden uit de
luchtbescher- mingsdiensten. Kort daarop (eind juli) volgde het verbod

op ritueel slachten. In