Ang Singsing nang Dalagang Marmol | Page 9

pa'y kumúkutób na sa aking loób na ang táong itó'y may kinalaman kay
Pusò ko.
--Ikáw pô ba'y anó ni Coronel Pusò? ¿Kayó pô ba'y ina sakali?
--Opò. Kayâ n~gâ ipinamámanhík ko sa inyóng sabihin lamang agád sa
akin ang nangyari sa hirang kong bunsô.
--Totoó't kinusà ko pô ang pa-ewan sa inyo pagkâ't hinihinalà kong
kayó'y isáng tiktík n~g m~ga americano; alám na ninyóng kun minsán
ay m~ga babai ang ginágamit nilá sa tungkuling itó, at si Pusò'y para
kong kapatid, katunayan, n~g kamí'y maghiwaláy at n~g siyá'y
humándâ sa pakikilaban n~g walâ anománg pag-asàng mabúhay pa,
ibinigáy sa akin ang kanyáng pinakamúmutyâng singsíng upang isaulì
ko sa may ari.
--¿Siyá pô ba'y buháy pa ó patáy ná?
--Dî ko pô masabi, pagkâ't dinampót na parang patáy n~g m~ga
americano; n~guni't n~g matapus ay sinasabi niláng alinsunod sa
manggagámot, kun dahil daw lamang sa kanyáng m~ga súgat ay maáari
pang mabúhay, palibhasà't hindî sumirà n~g m~ga bahaging maselan sa
loób n~g katawán; n~guni't na sa kahangganan daw ang kanyáng
panghihiná.
--¿At saán naroón n~gayón?
--Iniwan ko pô sa dákong Sibul na ináalagàan n~g m~ga americanong
nakábihag sa kanyá.
--Kun gayó'y ibigáy na ninyó sa akin ang singsíng.
--Patawarin mo pô akô. Mahigpit na lubhâ ang bilin sa akin at kahit
kayó ang kanyáng iná'y dî ko pô maipagkakaloób sa inyó, kundî sa
túnay na may ari; at siyá ma'y kinakailan~gang sabihin muna sa akin
ang pagkákakilanlán.
--¿At anó ang palátandâan?
--Sa pan~galan niyá. Hanggá n~gayón, akó'y inyóng patatawarin, hindî
pa lubós ang paniwalà ko sa inyó; akó'y iyó pong náhuli sa biglâan at

dahil lamang sa pagkatutóp kayâ nagsabi sa inyó n~g totoó.
--Huwag kayóng mag-isip sa akin n~g masamâ--ang sagót n~g
nahahapis na matandâ. Ang pan~galang inyóng hinahanap ay ...
¡Liwaywáy!
--¡Iyán n~ga pô!
--¡LIWAYWAY! Iyán ang naging kapahamakán n~g aking kulang
palad na anák.
--¡Totoó n~gà pô! At kundî dahil sa kanyá ay dî hinanap ni Pusò sa
lubós na kawalâng pag-asa ang kamatayan sa parang n~g labanán. Tila
pô parating siyá'y nagpápatiwakál ... Súkat na pô. Kung túnay na kayó
ang iná n~g Coronel ay dî dapat siyasatin pang lahát ang lihim n~g
aking kaibigan, upang huwág ka pông malunod sa kadalamhatian ...
¡Liwayway! ¡Oh, walâng awàng Liwayway!
At, nagkahalò ang aming luhà n~g kapús-palad na iná.

VI.
Nang mahimásmasán ang aming m~ga pag-iyák ay sinabi sa akin ni
matandâng Edeng:
--Súkat ná, mahál kong anák; akó'y mayroóng kauntîng salapî na ating
mábabaon. Ating hanapin si Pusò at siyá'y alagàan upang mabúhay pa
kun itutulot n~g maawàing Maykapál. Kun sa m~ga americano lamang
natin siya iáasa ay mahirap, pagkâ't marami rin namán siláng
gagawàing ináatupag.
--Tayo na pô--aní ko.
At matapus ihandâ ang kauntîng abúbot na aming dadalhín ay lumakad
kamí.
Nang may isáng linggó na kamíng naglálakád ay natagpúan din namin
si Pusò sa isáng bahay-gamútan sa Maynilà. Ipinakilala ko sa m~ga
americano na si matandàng Edeng ay siyáng iná n~g Coronel at
hinilíng naming ipahintulot nilá na aming maalagàan si Pusò doón din
sa báhay-gamútang yaón; bagay na ipinayag namang malwág n~g
m~ga americano, at hanggan sa kami'y binigyán pa n~g mátutulugan at
pagkain, n~g maunawàng kamí'y nanggaling sa malayòng bayan.
Si Pusò'y hindî pa nakakákilala n~g táo; nahihibáng at madalás
mábanggít ang n~galan ni Liwaywáy ó ang n~galan ko; n~guni't isáng
bagay na kaibá: kaylán ma'y hindî nábanggít ang sa kanyáng iná.
Ang malápot na sabáw n~g m~ga americano at ang bisàng tambin~gan

n~g kaniláng m~ga gamót; ay madalîng tumaláb sa m~ga sangkáp n~g
katawán ni Pusò; at dî nagluwát ay pinagsaulan siyá n~g isip. Dî siyá
nágúlat n~g akó'y mákita pagkâ't akalà niyá marahil ay dî kamí
nagkákahiwaláy at hindî siyá bihag n~g m~ga americano.
Ang kanyáng iná'y dî napakikita at kun natútulog lamang si Coronel
Pusò sakâ lumálapit upang huwág daw mabiglâ sa pagkatuwâ.
N~guni, isáng gabí, n~g mákita kong dî ná makikilos ang kanyáng
paggaling at ligtás ná ang kalagayan, sinabi kong dumating ang
kanyang iná.
Si Pusò'y nag-alan~gan sa una at sakâ nagsalità n~g lubhâng malakí
ang pagtataká:
--¿Anó ang sinabi ninyó katoto? Walâ akóng iná ni amá at matagál
náng panahóng akó'y naulila. ¿Nanánaginip kayâ akó?
--Hindî, katoto; nariyán sa labás ang matandáng Edeng na nagsasabing
ikáw pô'y kanyáng anák; at lubós nagdadalamhati dahil sa ginawà sa
inyó ni Liwayway, n~guni't n~gayó'y walâng pagkásiyahán ang tuwâ
dahil sa inyóng paggalíng.
--¿Edeng? ... Hindî ko man lamang naáalala ang pan~galang iyán.
--Dî maáari. Siyá ang nagpumilit na kami'y parito't kayó'y paghanapin;
siyá ang nagdúkot sa lahát n~g gugol n~g aming paglalakbáy at sa
mulâ-mulâ pa'y siyá na rin ang aking kasama't katulong sa pag-aalagà
sa inyó.
--¡Malakíng kababalaghán ó pagkahibáng ang ganitó! ¿At bakit siyá'y
dî ko nákita minsán man lamang?
--Pagkâ't kusàng nagtatagò pag-kayó'y gisíng upang anyá'y huwág
kayóng mabinat sa biglâng pagkatuwâ; n~guni't siyá ang nag-iinit at
naghahándâ